​Intervistë online (Online interview - further down in english). ​​ -Janet Moonbrink nga Suedia, a flet shqipe ? ​ Unë kam studiuar shqip herë pas here gjatë 8 viteve të mia këtu. Unë kam pasur dy mësues privatë dhe mendoj se kam mësuar shumë me të dy. Por ka shumë gramatikë. Mund të thuash një gjë në 22 mënyra të ndryshme, por unë e mbaj veten brenda kufirit tim, por ndjej se mund ta kuptoj veten nga vendasit këtu. Nëse takoj dikë nga më në jug ose nga veriu, kam probleme! Unë mendoj se njerëzit vendas më ndihmojnë në një mënyrë të ëmbël dhe të sjellshme dhe në ditët e sotme gjuha angleze flitet edhe nga vendasit e moshës së mesme dhe kjo ndihmon me siguri! ​ -Xhenet, si përfundove këtu? ​ ​ Shumë njerëz thonë se duan të migrojnë drejt diellit, ata ëndërrojnë për plazhin dhe diellin gjatë gjithë jetës së tyre, por ne në fakt ia dolëm! Ne nuk folëm dhe ëndërruam vetëm për këtë! Unë jam i birësuar nga Kili dhe nuk kam gjetur kurrë qetësinë time duke jetuar në Suedi, nuk jam ndjerë kurrë i lidhur me suedezët, ndoshta sepse nuk u ngjaj atyre, kam flokë kafe të errët, ndërsa miqtë e mi të shkollës ishin të gjithë biondë... ndihuni më shumë si në shtëpi këtu. Është një ndjenjë e çuditshme të ndihesh si në shtëpi në një vend krejtësisht të ndryshëm, por mendoj se jam marrë nga rrënjët e mia herët në jetë dhe erdha në Suedi në vitin 1981, vetëm 4 vjeç, dhe mund të bëj kudo. Shtëpia ime, por Suedia nuk ishte kurrë për mua. -Interesante, ne këtu ëndërrojmë të ngjitemi në veri të Evropës, kështu që për ne është shumë e çuditshme! Po, vendi i mundësive me të vërtetë, por na mungon dielli dhe na mungon ndjenja e komunitetit atje lart! Unë kam gjak latin dhe miqtë dhe familja janë të rëndësishëm për mua. Është e vështirë të lidhem me njerëz të rinj në moshën time, por këtu e kam shumë të lehtë. Fqinjëve i them mirëmëngjes dhe natën e mirë, në Suedi as që e dimë kush është fqinji ynë. Jemi shumë të fokusuar në arsim dhe punë dhe të ndjekim ëndrrën tonë për diellin. Por unë dhe im shoq nuk pamë vetëm ëndrra, morëm gjërat tona dhe zbritëm këtu 8 vjet më parë. ​ - Ke lënë gjithçka? Familja juaj dhe miqtë tuaj? ​ Po, pas vitesh traumash dhe historish të trishtuara ndjeva se doja vërtet një ndryshim. Është e vështirë të shërohesh kur je në mes të një rrëmuje dhe me një ndjenjë të madhe vetmie. Kur takova burrin tim 15 vjet më parë, më në fund gjeta paqen, ai është i qetë dhe i mençur, dhe të jem i zënë me katër djemtë tanë tashmë të rritur, më pushtoi mendjen për disa vite mallkim. ​ -Po, e kam lexuar historinë tuaj në Facebook se fëmijëria juaj ishte vërtet tragjike dhe e trishtueshme, ju morën nga nëna juaj biologjike në Kili dhe erdhët në, më lejoni të them, një familje shumë e ftohtë. ​ - Megjithatë, duhet të them se nuk jam e zhgënjyer nga sistemi ligjor në Suedi, gjithmonë jam ndjerë e dëgjuar, e parë dhe e besuar! Në vitet 1990 ishte ende tabu të flisje për abuzimin seksual dhe ishte diçka që ndryshoi në Suedi në këtë moment të fillimit të viteve '90. Në situatën time nuk kisha zgjidhje tjetër, as nuk mendova për këtë kur vendosa të raportoja atë që po ndodhte në familjen time në policinë lokale. Ata u kujdesën shumë për mua dhe më në fund isha e lirë. Drejtësia u vu në vend dhe jam e kënaqur nga kjo, por si mund të shërohem kur jam krejt vetëm? Nëna ime nuk më mbështeti pas gjithë kësaj rrëmuje. Nuk jam e sigurt nëse ndihej fajtore apo thjesht e paaftë të më donte dhe të më mbronte sepse nuk isha e saja. Më duhej të mbaroja shkollën dhe universitetin dhe të krijoja diçka për veten time sepse nuk kisha një familje ku të mbështetesha në asnjë aspekt. Kujdesi për të tjerët u bë shumë i rëndësishëm për mua dhe kam ndihmuar shumë vajza në situata të ngjashme të gjejnë guximin për të raportuar përdhunimin, dhunën në familje ose çfarëdo që po ndodh pas dyerve të mbyllura. Gjithashtu e gjeta të rëndësishme të punoja me fëmijë me sfida. Kam takuar të gjitha llojet e njerëzve përmes punës sime dhe e kam gjetur veten atje dhe kam krijuar një bazë të qëndrueshme për të qenë aty, për të dëgjuar dhe për të udhëhequr. ​ - Cila ishte lënda juaj e preferuar në shkollë? ​ Epo, më pëlqente të studioja ngjashmëritë e feve dhe më pëlqente kimia dhe sigurisht të shkruaja dhe të pikturoja. Por kurrë nuk e dija se do të përdorja stilolapsin për të shëruar veten, nuk e dija se do të përdorja furçën për t'u shprehur. Por e përdor shumë. Unë kam vërtet mundësinë këtu në Sarandë për ta bërë këtë dhe pikturoj që i ri por më shumë këtu në Shqipëri. Këtu kam këndin tim ku mund të jem vetëm unë. Kur erdhi Covid19 dhe më pas lufta ishte jashtëzakonisht e rëndësishme për mua për shkak të PTSD-së (çrregullimi i stresit post-traumatik) çdo gjë mund t'ju shkaktojë. Bllokimi ishte i vështirë për mua, sepse ishim në një bllokim, nuk na lejohej të dilnim ose të ndjeheshim të lirë. Kjo është ndjenja që kam pasur gjithë fëmijërinë time. Të jesh i mbyllur në një dhomë dhe të mos dish kurrë se çfarë do të ndodhë kur të hapet dera. ​ -Si ndiheni që vendasit ju kanë pritur? ​ 8 vite më parë Saranda ishte një fshat i lezetshëm dhe nuk ishte i mbipopulluar nga turistët dhe ishte shumë ekzotike të ishe nga Suedia dhe të ishe nga Kili, shprehjet e tyre të fytyrës kur u thamë se sa larg kishim udhëtuar për t'i vizituar ishin të lezetshme dhe argëtuese. . Ne erdhëm përmes Korfuzit dhe morëm një nga varkat këtu dhe patëm fatin të pamë 4 delfinë.. pastaj, në atë moment ishte vendosur tashmë që do të vendoseshim këtu me siguri! Kur takuam vendasit që ishin jashtëzakonisht miqësorë dhe kureshtarë, ishte e sigurt! ​ -Si e kalon kohën këtu? Unë jetoj një jetë normale këtu, njësoj siç bëja në Suedi, bëj atë që bëjnë të gjithë. Kujdesem për veten, shtëpinë time dhe unë dhe partneri im shkojmë për pazar në minimarket, shkoj të paguaj të gjitha faturat e mia në 15 vende të ndryshme dhe shkoj në punë! ​ -Po, më në fund ke hapur galerinë e ëndrrave të tua të artit modern! Si ndihesh? Emocionuese, e frikshme dhe e mahnitshme! Jam në rrugën e 4-të dhe e dua hapësirën time. Kush ka 200 m2 për t'u argëtuar dhe për të krijuar sa herë që ke dëshirë!? Dhe të takosh turistë nga të gjitha anët e botës që vijnë dhe të shijojnë punën time është e mahnitshme, por edhe e frikshme. Askush nuk dëshiron të gjykohet, por reagimet që marr janë më të mira sesa të shes diçka! Më pëlqen të shoh shprehjet e fytyrës dhe të dëgjoj atë që shohin dhe ndiejnë kur studiojnë pikturat e mia. Dhe të dëgjosh fëmijët se si i shohin pikturat e mia është interesante, imagjinata e tyre është e pafundme! Shumicën e kohës kur pikturoj jam në një gjendje transi dhe nuk jam e sigurt se kush po pikturon në të vërtetë. Kam një udhëzues se çfarë mendoj të pikturoj tani, por gjithmonë rezulton të jetë thjesht një frymëzim dhe bëhet diçka që nuk mund ta kuptoj vetë. Nga erdhi kjo? Por është nga vetja ime e brendshme! Si shumëngjyrëshe, ashtu edhe e zezë dhe e errët, e lehtë dhe e shndritshme! Jam frymëzuar nga Heal LA dhe kam Grupin tim: Heal AL dhe unë vetë i përkushtohem gjithçkaje në të. Gjithashtu kërkoj kolegë dhe vullnetarë që duan të ndihmojnë ose të dhurojnë për t'u dhënë njerëzve që u pëlqen dhe kanë nevojë të ndihen të sigurt dhe të rriten për të pasur një vend shërimi. ​ -Po zhvilloni kurse arti si për të rritur ashtu edhe për fëmijë!? Po, po, dua të lidhem me fëmijët vendas dhe t'u jap atyre një hapësirë ​​të lirë për t'u shprehur, për të provuar diçka tjetër dhe diçka të re, në një mjedis të bukur dhe pa stres. Do të provojmë teknika të ndryshme dhe plani është që, nëse duan, të ndjekin një kurs shtesë për të zhvilluar më tej çfarëdo që gjejnë të përshtatshme për ta. Hapa dyert e mia më 26 shtator, mendoj se është e rëndësishme për fëmijët dhe një shans për t'u rritur dhe për të besuar në vetvete. ​ -Sa kohë e keni pasur këtë ëndërr? Që kur isha shumë e vogël. Dhe akoma më shumë pas shkollës së artit që ndoqa, doja diçka ndryshe për nxënësit më të vegjël dhe tani kam mundësinë ta bëj këtë! Kam shumë plane për këtë galeri, tashmë kam artistë nga Ukraina, Tajvani dhe Kosova këtu dhe kushdo është i mirëpritur të bashkohet me këtë platformë. ​ -Çfarë është arti tranzicional? Është një formë e përzier e artit modern bashkëkohor dhe artit tradicional. Epo, më shumë argëtim dhe më shumë falas! Arti pa limit! -Faleminderit që erdhe, Janet! Të uroj një jetë shumëngjyrëshe! ​ ​ -Janet Moonbrink nga Suedia, a flet shqipe ? ​ I have studied Albanian now and then during my latest 8 years here. I have had two private teachers and I think I learned a lot with both of them. But there is way too much grammar. You can say one thing in 22 different ways but I keep myself within my limit, but I feel I can make myself understood by the locals here. If I meet someone from further south or from way up north I do have trouble! I think the local people help me out in a sweet and polite way and nowadays the English language is spoken even by the middle aged locals and that helps for sure! -Janet, how did you end up here? Many people say they want to migrate to the sun, they dream about the beach and the sun all their lives, but we actually did it! We didn't just talk and dream about it! I am adopted from Chile and I have never found my peace in living in Sweden, I never felt connected to my fmaily there, maybe because I do not look like them, I have dark brown hair while my school buddies were all blonds... Somehow I do feel more at home here. It is a strange feeling to feel at home in a totally different country, but I guess it is because I was taken from my roots early on in life and I came to Sweden in 1981, only 4 years old, and I can make any place my home, but Sweden was never it for me. -Interesting, we here dream of going up north in Europe, so for us it is very strange! Yes, the land of opportunity indeed but we lack the sun and we lack the community feeling up there! I have Latin blood and friends and family are important to me. It is hard to connect with new people at my age but here I find it very easy. I tell my neighbors good morning and have a nice night, in Sweden we do not even know who our neighbor is. We are very focused on education and work and to follow our dream of the sun. But me and my husband didn't just dream, we took our belongings and went down here full time 8 years ago. -You left everything? Your family and your friends? Yes, I felt after years of trauma and sad stories I really wanted a change. It is difficult to heal when you are in the middle of a mess and with a huge feeling of loneliness. When I met my husband 15 years ago I finally found peace, he is calm and wise, and to be busy with our four now adult boys occupied my mind for a few years of curse. -Yes, I have read your story on Facebook that your childhood was really tragic and sad, you were taken from your biological mother in Chile and came to, let me say, a very cold family. - However, I must say that I am not disappointed by the legal system in Sweden, I have always felt heard and seen and believed! In the 1990-s it was still taboo to talk about sexual abuse and it was something that came to change in Sweden in this moment of the early 90s. In my situation I didn't have a choice, I didn't even think about it when I decided to report what was going on in my family to the local police. They took great care of me and I was finally free. Justice was made and I am pleased by that but how can I heal when I am all alone? My mother didn't support me after all this mess. I am not sure if she felt guilty or just unable to love and protect me bcause I wasn't her own. I had to finish school and university and create something for myself because I didn't have a family to rely on in any aspect. To take care of others became very important to me and I have helped a lot of girls in similar situations to find courage to actually report the rape, domestic violence or what ever is going on behind closed doors. I also found it important to work with children with challenges. I have met all kinds of people through my work and I have found myself there and grown my steady ground of being there, listening and to guide. - What was your favorite subject in School? Well, I liked to study the similarities of religions and I loved chemistry and of course to write and paint. But I never knew I would use the pen to heal myself, I didn't know I would use the brush to express myself. But I do use it a lot. I really have the opportunity here in Saranda to do so and I have been painting since I was young but more here in Albania. Here I have my own corner where I can just be me. When Covid19 came and then the war it was extremely important to me because of my PTSD (Post-traumatic stress disorder ) anything can trigger you. The lockdown was hard for me because we were in a lockdown, not allowed to go out or to feel free. This is the feeling I had all my childhood. Being locked into a room and never knowing what will happen when the door opens. -How do you feel that the local people have welcomed you? 8-14 years ago Saranda was a cute village and it wasn't overcrowded by tourists and it was very exotic to be from Sweden and to be from Chile, their face expressions when we told them how far we had traveled to visit them were cute and fun. We came through Corfu and we took one of the boats over here and we were lucky to see 4 dolphins.. then, at that moment it was already decided that we will settle down here for sure! When we met the locals who were extremely friendly and curious, it was for sure! -How do you spend your time here? I live a normal life here, just like I did in Sweden, I do what everyone does. Take care of myself, my home and my partner and I go shopping in the minimarket, I go to pay all my bills in 15 different places and I go to work! -Yes, you have finally opened your dream gallery of modern art! How does it feel? Thrilling, scary and amazing! I am on the 4th street and I love my space. Who has 200 m2 to have fun in and create whenever you have the feeling!? And to meet tourists from all corners of the world to come and enjoy my work is amazing, but also scary. No one wants to be judged, but the feedback I get is better than to sell something! I love to see facial expressions and listen to what they see and feel when they are studying my paintings. And to listen to children how they see my paintings is interesting, their imagination is endless! Most of the time when I paint I am in a trance and I am not sure who is actually painting, I have a guide to what I think I will paint now, but it always turns out to just be an inspiration and it becomes something I can not understand myself, where did that come from? But it is from my inner self! Both colorful and black and dark, light and shine! I am inspired by Heal LA and have my own Group: Heal AL and I put everything into that my self and I also look for co-worker and voloneers who like to help or donate to give people who like and need to feel safe and grow to have a healing spot. -You are doing art classes for both adults and children!? Yes I am, I want to connect with the local children and give them a free space to express themselves, to try something else and something new, in a beautiful and stress free environment. We will try different techniques and the plan is, if they want to follow through an extension course to further develop whatever they found suited them. I opened my doors on September 26, I think it is important for children and a chance to grow and believe in them selves. -How long have you had this dream? Since I was very young. And even more after the art school I attended, I wanted something different for younger students and now I have the chance to do so! I have a lot of plans for this gallery, I already have artists from Ukraine and Taiwan and Kosovo here and anyone is welcome to join this platform. -What is transitional art? It is a mixed form of contemporary modern art and traditional art. Well, more fun and more free! Arti pa limit! -Thank you for coming, Janet! I wish you a very colorful life! Written by: Saranda Expert